ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷನ್ಯಾಯ ಪೀಠ.

ಡಾ ರವಿಕಿರಣ ಪಟವರ್ಧನ

****

ಕರ್ನಾಟಕದ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಸೋಂದಾ, ಕೇವಲ ತನ್ನ ಭವ್ಯವಾದ ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಮಠಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತನ್ನ ವಿಶಿಷ್ಟ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತಂತೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಸೂಚಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು, ಇದನ್ನು "ರಾಜಾಸನ" ಅಥವಾ "ಧರ್ಮಾಸನ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆಯ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಬಲಗಡೆಗೆ ಈ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠದ ಕಟ್ಟಡ ಇದೆ.ಎಡಗಡೆಗೆ ಅತಿ ಸುಂದರ ಈಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಇದೆ. ಈ ಪೀಠದ ಹತ್ತಿರದ ಹೋದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚ್ಯವಸ್ತು ಇಲಾಖೆಯ ಫಲಕದಂತೆ  ಇದನ್ನು ರಾಜಾಸನ ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ  ಈ ಪೀಠದ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗಿ ವೀಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಅಂದಾಜು 12*12 ಅಡಿಯ  ಎಕಶೀಲೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠ ಇದರ ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ದೇವತೆಗಳ ಸುಂದರ  ಶಿಲ್ಪ ಇದೆ. ಒಂದು ಕಡೆ ಈಶ್ವರ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಶಿಲ್ಪ ಇದೆ. ಇನ್ನೂಂದೆಡೆ ಆಧಾರಕ್ಕೆ ಗೊಡೆ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ನೋಡಿದಾಗ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ರಾಜನ  ಆಸನ ಪೀಠ ಅಲ್ಲ ಎನ್ನುವವದು ಅಂದಾಜಾಗುತ್ತದೆ.ಆನಂತರದಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಕಲೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಇದು ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠ ಎನ್ನುವುದು ತಿಳಿಯಿತು. ಆ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಎದುರಿಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ. ಈ ಪೀಠ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿದಾಗ ಏನೋ ವಿಶೇಷ ಅನುಭವ. ಇಂತಹ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠ ಪುರಾತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು ಎಂದು ಕೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ರೋಮಾಂಚನ.

ನ್ಯಾಯಪೀಠ: ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆ
ಸ್ಥಾಪತ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳ
ಸ್ಥಳೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆಯ ಒಳಗಡೆ ಅಥವಾ ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಪೀಠ "ರಾಜಾಸನ" 
ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆ ಇತ್ತು. ಈ ವೇದಿಕೆಯು ಕೇವಲ ರಾಜನ ಸಿಂಹಾಸನವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ನ್ಯಾಯದ ಚಿಹ್ನೆಯೂ ಆಗಿತ್ತು.
ಜನಪದ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಜನು ಈ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರೂ ತಮ್ಮ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ರಾಜನ ಮುಂದೆ ತರಬಹುದಿತ್ತು.

ಸಾಂಕೇತಿಕ ಮಹತ್ವ
ರಾಜಾಸನವು ಕೇವಲ ಭೌತಿಕ ರಚನೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇದು ರಾಜನ ಧರ್ಮ (ಕರ್ತವ್ಯ) ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಪ್ರತೀಕವೂ ಆಗಿತ್ತು. ರಾಜನು ಪಕ್ಷಪಾತವಿಲ್ಲದೆ, ಭಯವಿಲ್ಲದೆ ನ್ಯಾಯ ನೀಡುವುದು ಅವನ ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮವಾಗಿತ್ತು.

ಸೋಂದಾ ದೇಶದ ಉದಯ
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನದ ನಂತರ, ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಂತೆ ಸೋಂದಾ ದೇಶವೂ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. 16ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ 18ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ, ಸೋಂದಾ ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಆಡಳಿತ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.

ಸೋಂದಾ ಪ್ರದೇಶವು ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ವಾತಾವರಣವು ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಸಂಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿತ್ತು.

ನ್ಯಾಯ ಪೀಠದ ಸ್ವರೂಪ
"ರಾಜಾಸನ" ಎಂಬ ಪದವು ರಾಜನ ಆಸನ ಅಥವಾ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ "ಧರ್ಮಾಸನ" ಎಂಬುದು ಧರ್ಮ (ನೀತಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ) ವಿತರಣೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಹೆಸರುಗಳು ಆ ಕಾಲದ ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ದ್ವಿಮುಖ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ - ರಾಜಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ನೀತಿಗಳ ಮಿಶ್ರಣ.

ನ್ಯಾಯ ಪೀಠದ ರಚನೆ.
ಸೋಂದಾದ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠವು ರಾಜನ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ರಾಜನು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಸಲಹೆಗಾರರಿದ್ದರು:
ಪಂಡಿತರು: ವೇದ, ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ನೀತಿಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತರಾದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು: ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಅರಿತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಮಠಾಧೀಶರು: ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿವಾದಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಂಕೀರ್ಣ ನೈತಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಠದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ವಿಚಾರಣೆಯ ವಿಧಗಳು
ಸೋಂದಾದ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠವು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಿಸುತ್ತಂತೆ.:

ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಆಧಾರಿತ ನ್ಯಾಯ

ನ್ಯಾಯದ ತತ್ವಗಳು
ಸೋಂದಾ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠವು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು. ಮನುಸ್ಮೃತಿ, ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಸ್ಮೃತಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳು ನ್ಯಾಯದ ಮೂಲವಾಗಿದ್ದವು ಅಂತೆ.ಆದರೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳೀಯ ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನೂ ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಅಂತ ಮಾಹಿತಿ.

ಮಠಗಳ ಪಾತ್ರ
ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ
ಸೋಂದಾ ಮಠಗಳು ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪರೋಕ್ಷ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿ ಇದೆ. ಸಂಕೀರ್ಣ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಥವಾ ನೈತಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಠಾಧೀಶರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ
ಮಠವು ಸಮಾಜದ ನೈತಿಕ ದಿಕ್ಸೂಚಿಯಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಮಾತನಾಡುವುದು, ದುರ್ಬಲರ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತುವುದು ಮಠದ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿತ್ತು.

ನ್ಯಾಯ ವಿತರಣೆಯ ತತ್ವಗಳು

ಆ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮಾನತೆ ಇರದಿದ್ದರೂ, ನ್ಯಾಯ ಪೀಠವು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಮ್ಮ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುವ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು. ರಾಜನು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಿತ್ತು.

ಸಮುದಾಯ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ
ನ್ಯಾಯ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ಸಮುದಾಯದ ಗಣ್ಯರು, ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರೂ ವಿಚಾರಣೆಗಳಿಗೆ ಹಾಜರಾಗಬಹುದಿತ್ತು. ಇದು ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆ
ಅಪರಾಧದ ತೀವ್ರತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಶಿಕ್ಷೆಗಳಿದ್ದವು: ದಂಡ (ಹಣದ ದಂಡ), ಕಾರಾವಾಸ, ಶಾರೀರಿಕ ಶಿಕ್ಷೆ, ಮತ್ತು ಗಂಭೀರ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ.

ಕೇವಲ ಶಿಕ್ಷೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅಪರಾಧಿಯ ಸುಧಾರಣೆಯೂ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ (ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆ) ಶಿಕ್ಷೆಯ ಮಹತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

ಲಿಖಿತ ದಾಖಲೆಗಳು
ಆದ್ದರಿಂದ ಸೋಂದಾ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ದಾಖಲೆಗಳು ಸಿಗದಿದ್ದರೂ, ಕೆಲವು ಶಾಸನಗಳು, ಮಠದ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ  ದಾಖಲೆಗಳು ಈ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.

ಜನಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯ
ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಹಸ್ತಾಂತರಿತವಾಗಿ ಬಂದಿರುವ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಗಳು ಈ ನ್ಯಾಯ ಪೀಠದ ಬಗ್ಗೆ ಮಹತ್ವದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ವಯಸ್ಸಾದವರು ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರಿಂದ ಕೇಳಿದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಇವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸತ್ಯಗಳ ಜೀವಂತ ದಾಖಲೆಗಳಾಗಿವೆ.

 ಪುರಾತತ್ವ ಸಾಕ್ಷ್ಯ
ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ರಚನೆಗಳು, ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸನಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಇವುಗಳ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವು ಈ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಬಹುದು.

ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ
18ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ತಮ್ಮ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗ, ಸ್ಥಳೀಯ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.

ಬ್ರಿಟಿಷರು ತಮ್ಮ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಸೋಂದಾದ ರಾಜಾಸನ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಾಸನವು ಕ್ರಮೇಣ ಇತಿಹಾಸದ ಭಾಗವಾಯಿತು.

ಸೋಂದಾ ಕೋಟೆಯ ನ್ಯಾಯಪೀಠ, ರಾಜಾಸನ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಾಸನವು ಕೇವಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕುತೂಹಲವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ. ಇದು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದ ಗಂಭೀರ ಆಲೋಚನೆಯ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

ಆ ಕಾಲದ ಸಮಾಜವು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸವಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಅವರು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ. ಸಮುದಾಯ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ, ಪಾರದರ್ಶಕತೆ, ಬಹು-ಆಯಾಮ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ, ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂವೇದನೆ - ಈ ತತ್ವಗಳು ಆಧುನಿಕ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೂ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಬಲ್ಲವು.

ನ್ಯಾಯಪೀಠದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಇಂದು ಮೌನವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವು ನ್ಯಾಯ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಕಥೆಯನ್ನು ಇನ್ನೂ ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳುವುದು, ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಕಲಿಯುವುದು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ.