ಶಾಲು, ಸ್ಮರಣಿಕೆ, ಸನ್ಮಾನಗಳಿಗೆ ಬೇಕು ವಿರಾಮ

ಡಾ. ರವಿಕಿರಣ ಪಟವರ್ಧನ.

******************

ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು, ಮಾಡುವವರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿ ಸನ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು "ತಾನು ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರ ಬರಬೇಕು" ಎಂಬ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದವರು. ಎಲ್ಲಾ ಸನ್ಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಣ್ಣು, ಹಂಪಲು, ಶಾಲು, ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ.

ಶಾಲುಗಳ ಸಮಸ್ಯೆ
ಶಾಲು ₹80ಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ₹5000 ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಕೊಡುವವರಿಗೆ "ನಾವು ಶಾಲು ಕೊಟ್ಟೆವು" ಎಂದು ತೃಪ್ತಿ. ಪಡೆಯುವವರಿಗೆ ಅದು ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬರುವುದೂ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ! ಹತ್ತಿಯ ಅಲ್ಲದ ನೈಲಾನ್ ಶಾಲುಗಳು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಬಟ್ಟೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಶಾಲು ಹೊದಿಕೆಯೂ ಆಗದು, ಹೊತ್ತಾಗಿದ್ದರೆ ಗೌರವ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು. ಹಳೆಯ ಸೀರೆಗಳಂತೆ ಬೇಲಿಗೂ ಹಾಕಲು ಅಸಾಧ್ಯ.
ರಾಜಕೀಯದವರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಯಾರಿಗೂ ಬೇಡ! ಸಂಸದ ಅಥವಾ ಶಾಸಕರಾದ ಮೇಲೆ ಐದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಗೆ ಬರುವಂತಹ ಶಾಲುಗಳನ್ನಿಡಲು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮನೆಯೇ ಕಟ್ಟಬೇಕಾಗಬಹುದು! ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರೆ "ಬಂದ ಶಾಲುಗಳನ್ನು ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು" ಎಂಬ ಆಪಾದನೆ. ಸನ್ಮಾನಕ್ಕೆ ದಾಟಿಸಿದರೆ "ದಾಟಿಸಿದರು" ಎಂಬ ಹೇಳಿಕೆ. ಎಲ್ಲಾದರೂ "ಗುಂಡಿಗೆ ಹಾಕಿದರು" ಎಂಬ ಆಪಾದನೆ. ಎಂದಿನಂತೆ ಇವರು ಏನೇ ಮಾಡಿದರೂ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಹೆಡ್ಲೈನ್ ಆಗುವುದಂತೂ ಖಂಡಿತ.

ಒಂದು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ
ಆದರೂ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಅನುಮಾನ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕೋಣ. ವರ್ಷದ 365 ದಿನದಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರು 200 ದಿನ, ದಿನಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದಾದರೆ, ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 800 ಶಾಲುಗಳು ಇವರ ಬಳಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗುವುದಂತೂ ಖಚಿತ. ಅಂದರೆ ಐದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಖ್ಯೆ 4,000 ತಲುಪುವುದು!
ನನ್ನ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಒಬ್ಬ ಚುನಾಯಿತ ಸದಸ್ಯರದು. ಹೀಗೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿಯಿಂದ ಸಂಸತ್ತಿನವರೆಗೆ ಇರುವ ಎಲ್ಲಾ ಚುನಾಯಿತ ಸದಸ್ಯರದ್ದು ಎಷ್ಟಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುವುದು ನೀವೇ ಅಂದಾಜಿಸಿ! ಅಧಿಕಾರಿವರ್ಗದವರ ಶಾಲು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ನೀವೇ ಅಂದಾಜಿಸಿ!
ಪರಿಹಾರ
ಈ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಲು ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಒಂದು ಸುಲಭದ ಉಪಾಯ ಇದೆ - ಒಂದು ಖಾದಿ ಕರವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ನೀಡುವ ಹೊಸ ಯೋಚನೆ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ ಅನಿಷ್ಟವೇನಿದೆ? ಇದು ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾದರೂ ಬರಬಹುದು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಾದಿ ಉತ್ಪಾದಕರಿಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾದರೂ ಆಗಬಹುದು.
ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ಗಂಭೀರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ
ಇನ್ನು ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಂತೂ ಭಾರಿ ಗಂಭೀರ. ವಿವಿಧ - ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಒಂದು ಅಂದಕಾಣುವ ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳು ಆ ಸಮಾರಂಭದ ಸ್ಮರಣೆಗಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಆಯುಷ್ಯ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳು ಮಾತ್ರ! ಕಟ್ಟಿಗೆಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳು ಅಷ್ಟೇ ಅರಣ್ಯ, ಮರ ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಇರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನಿಟ್ಟು, ಆನಂತರ ಬೇರೆ ಎಲ್ಲಾದರೂ ಕಳುಹಿಸಿ ಬೆಂಕಿಗೆ ಆಹುತಿಯಾಗುವ ಸಂಭವಗಳು ಹೆಚ್ಚು.
ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಕೊಡುವ ಪದ್ಧತಿಗೆ ತಿಲಾಂಜಲಿ ಕೊಟ್ಟು, ಈ ಬದಲಿಗೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಧಾನ್ಯ ಅಥವಾ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ರೈತ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುವಂತಹ ಹೊಸ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ನಂದಿ ಹಾಡಬೇಕಿದೆ.

ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಸ್ಮರಣಿಕೆ?
ಇನ್ನು ಹಲವು ಸಭೆ-ಸಮಾರಂಭ ಆಯೋಜಕರು ಸನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು, ಮಠಾಧಿಪತಿಗಳಿಗೆ ಕೂಡ ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಹಾಗೂ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಪದ್ಧತಿ ಈಗಾಗಲೇ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು, ಪೀಠಾಧಿಪತಿಗಳು, ಸ್ವಾಮೀಜಿಗಳು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಇಂತಹ ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳಿಗೆ ವಿರಾಮ ಹೇಳಬೇಕಿದೆ. ಆಯೋಜಕರು ಹಾಗೂ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ಇವುಗಳನ್ನು ನೀಡದಂತೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಬೇಕಿದೆ.
ಸರಕಾರದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ
ಇನ್ನು ಸರಕಾರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಣಿಕೆ, ಶಾಲು ಕೊಡುವ ಪರಂಪರೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿರಾಮ ಹಾಡಿ, ಸಭೆ-ಸಮಾರಂಭ ಆಯೋಜಕರು ಇದಕ್ಕೆ ಬರುವ ವ್ಯಯದ ಹಣವನ್ನು ಆಯಾ ಸರಕಾರದ ಮೂಲ ಸೌಕರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಸಾಲದ ಖಾತೆಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಜಮಾ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜಾರಿಗೆ ತರಬೇಕು. ಇದರಿಂದ ಸರಕಾರದ ಸಾಲ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆಯಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸಂಶಯ-ಅನುಮಾನ ಇಲ್ಲ.
ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರಯತ್ನ
ನಾನು ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಕೆಲವು ಸಭೆ-ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವಿಕೆಗಾಗಿ ಈ ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದು, ಸಭೆಯ ನಂತರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದ್ದು. ಆಗ ಆಯೋಜಕರು ನೊಂದುಕೊಂಡ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಾಗಿದ್ದು ಇದೆ. ನನ್ನ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಇದನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ನಾನು ಮೊದಲು ಸ್ವತಃ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ
ಈ ಮೇಲಿನ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ನನ್ನ ಮಿತ್ರ ಶ್ರೀಪಾದ ಹೆಗಡೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಈ ಶ್ಲೋಕ ಎಲ್ಲರೂ ಒಮ್ಮೆ ಯೋಚಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ:
ಅಸನ್ಮಾನೇ ತಪೋವೃದ್ಧಿಃ ಸನ್ಮಾನಾಚ್ಚ ತಪಃಕ್ಷಯಃ।
ಪೂಜಯಾ ಪುಣ್ಯಹಾನಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ನಿಂದಯಾ ಸದ್ಗತಿರ್ಭವೇತ್ ॥

ಇತರರಿಂದ ಸನ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳದೇ ಹೋದರೆ ತನ್ನ ತಪಃಶಕ್ತಿ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಜನಗಳಿಂದ ಸನ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದಂತೆಲ್ಲಾ ತನ್ನ ತಪಃಶಕ್ತಿ ಕ್ಷೀಣವಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇತರರಿಂದ ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡಂತೆಲ್ಲಾ ನಮ್ಮ ಪುಣ್ಯವು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಇತರರು ನಮ್ಮನ್ನು ನಿಂದೆ ಮಾಡಿದಂತೆಲ್ಲಾ ನಮಗೆ ಸದ್ಗತಿಯೇ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.
ಶ್ಲೋಕದ ಅರ್ಥ.

ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಸಮಾಜದಿಂದ, ಇತರರಿಂದ ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಹೆಬ್ಬಯಕೆಯು ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಸನ್ಮಾನದಿಂದ ಕೀರ್ತಿಯು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ, ಹಣವೂ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ - ದಿಟ್ಟ! ಆದರೆ ತನ್ನೊಳಗಿರುವ ತಪಃಶಕ್ತಿಯು ಈ ಬಾಹ್ಯ ಸನ್ಮಾನಗಳಿಂದ ಕ್ಷಯವಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬಾಹ್ಯ ಸನ್ಮಾನಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ ಒಳಗಿನ ತಪಃಶಕ್ತಿಯು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ - ನೆನಪಿರಲಿ!
ಇತರರಿಂದ ನಾವು ಸನ್ಮಾನ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ, ನಾವು ಮಾಡಿರುವ ಪುಣ್ಯರಾಶಿಗಳೆಲ್ಲವೂ ಕ್ಷೀಣವಾಗಿ ಕರಗಿ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಇತರರಿಂದ ದಾನ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗ, ನಮ್ಮ ಪುಣ್ಯವು ಕಡಿಮೆಯಾತ್ತದೆ. 
ಇದನ್ನು ತಿಳಿದು ಬುದ್ಧಿವಂತನು ಸನ್ಮಾನಕ್ಕಾಗಿ ಹಾತೊರೆಯಬಾರದು, ಯಾರಿಂದಲೂ ಪೂಜಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು, ಯಾರನ್ನೂ ನಿಂದಿಸಲೂ ಬಾರದು. ನಮ್ಮನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ನಿಂದಿಸಿದರೆ ನಾವು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಅವರನ್ನು ನಿಂದಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಾರದು. ಇತರರು ನಮ್ಮನ್ನು ನಿಂದಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮ ಪಾಪವು ಕ್ಷಯವಾಯಿತು ಎಂದು ತಿಳಿದು ಶಾಂತವಾಗಿರಬೇಕು.

ಸಾರಾಂಶ: ಶಾಲು, ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ಪದ್ಧತಿ ಇಂದು ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯರ್ಥತೆಯ ಮೂಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಖಾದಿ ಕರವಸ್ತ್ರ, ಧಾನ್ಯ, ರೈತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಖಾತೆಗೆ ಜಮಾ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಬೇಕು. ನಿಜವಾದ ಸನ್ಮಾನ ,ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ, ಆಂತರಿಕ ತಪಃಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.

ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪರಿಹಾರಗಳು
1. ವೈಕಲ್ಪಿಕ ಸನ್ಮಾನ ವಿಧಾನಗಳು
ಖಾದಿ ಕರವಸ್ತ್ರ: ಸರಳ, ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಸ್ವದೇಶಿ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ದಿನನಿತ್ಯ ಬಳಸಬಹುದಾದ ವಸ್ತು.
ಧಾನ್ಯ ಮತ್ತು ರೈತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು: ಜೈವಿಕ ತರಕಾರಿಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು, ಧಾನ್ಯಗಳ ಪ್ಯಾಕೆಟ್‌ಗಳು - ಇವು ರೈತರಿಗೆ ನೇರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಸನ್ಮಾನಿತರಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ.
ಸಸ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ: ಸನ್ಮಾನಿತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮರಗಳನ್ನು ನೆಡುವುದು - ಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಸ್ಮರಣೆ.
2. ಸರಕಾರಿ ನೀತಿ ಬದಲಾವಣೆ
ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಯೋಜನೆ: ಸನ್ಮಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಖರ್ಚಾಗುವ ಹಣವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಸರಕಾರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಖಾತೆಗೆ ಜಮಾ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.
ಪಾರದರ್ಶಕತೆ: ಪ್ರತಿ ಜಮಾ ವಹಿವಾಟಿಗೆ ರಸೀದಿ ಮತ್ತು ಸನ್ಮಾನಿತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ.
ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿ: ಈ ರೀತಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಹಣ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪಯೋಗದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ.
3. ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪಾತ್ರ
ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುಗಳು ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ "ನಮಗೆ ಶಾಲು-ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಬೇಡ, ಬದಲಿಗೆ ಬಡವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ" ಎಂಬ ಸಂದೇಶ ನೀಡಬೇಕು. ಇದು ನಿಜವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
4. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಗೃತಿ
ಮಾಧ್ಯಮ ಪ್ರಚಾರ: ಶಾಲು-ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ವ್ಯರ್ಥತೆ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಅಭಿಯಾನ.

ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪಾತ್ರ: ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯವರು ಈ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಮುಂದಾಗಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಬೇಕು.

ಆರ್ಥಿಕ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ
ಒಂದು ಸನ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಸರಾಸರಿ ವೆಚ್ಚ:
ಶಾಲು: ₹500
ಸ್ಮರಣಿಕೆ: ₹1000
ಹಣ್ಣು-ಹಂಪಲು: ₹500
ಒಟ್ಟು: ₹2000
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಅಂದಾಜು 10 ಲಕ್ಷ ಸನ್ಮಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಎಂದಾದರೆ:
ವಾರ್ಷಿಕ ವ್ಯರ್ಥ: ₹2000 ಕೋಟಿ!
ಈ ಹಣವನ್ನು ಸರಕಾರದ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಗೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬಳಸಿದರೆ
ಎಷ್ಟು ಲಾಭ.

ಪರಿಸರ ಪ್ರಭಾವ
ಶಾಲುಗಳು: ಹೆಚ್ಚಿನವು ಸಿಂಥೆಟಿಕ್ - ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಹೆಚ್ಚಳ.
ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳು: ಮರ ಕಡಿತ - ಅರಣ್ಯ ನಾಶ.
ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್: ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಹೊದಿಕೆಗಳು - ಮತ್ತಷ್ಟು ತ್ಯಾಜ್ಯ.
ಪರ್ಯಾಯ: ಮರ ನೆಡುವುದು, ಜೈವಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು - ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ.
ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ
ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಬಾಹ್ಯ ಸನ್ಮಾನದ ಹಂಬಲ ಆಂತರಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಜವಾದ ಮಹತ್ವ:
ಕರ್ಮದಲ್ಲಿದೆ, ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ
ಸೇವೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಸನ್ಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ
ನಮ್ರತೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ
ಗಾಂಧೀಜಿ, ವಿವೇಕಾನಂದರು, ಬಸವಣ್ಣನವರು ಮುಂತಾದ ಮಹಾನುಭಾವರು ಸರಳತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಕಂಡರು. ನಾವೂ ಆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು.

ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆ
ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ:
ಸನ್ಮಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಲು-ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಸ್ವೀಕರಿಸದಿರುವುದು
ಅಗತ್ಯವಾದರೆ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಪಡೆದು ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವುದು
ಆಯೋಜಕರನ್ನು ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮನವೊಲಿಸುವುದು
ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ:
ಸನ್ಮಾನ ನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ
ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು
ವೆಚ್ಚ ಉಳಿತಾಯವನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಬಳಸುವುದು.

ಸರಕಾರಿ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ:
ಶಾಲು-ಸ್ಮರಣಿಕೆ ನಿಷೇಧದ ನೀತಿ
ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಯೋಜನೆಯ ಅಳವಡಿಕೆ
ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ.

ಶಾಲು, ಸ್ಮರಣಿಕೆ, ಸನ್ಮಾನಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪದ್ಧತಿ - ಇದು ಕೇವಲ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯರ್ಥವಲ್ಲ, ಪರಿಸರ ವಿನಾಶವೂ ಅಲ್ಲ, ಆದರೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅವನತಿಯ ಸಂಕೇತವೂ ಹೌದು.
ನಿಜವಾದ ಸನ್ಮಾನ ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ - ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮಾಡಿದ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಜನರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಮೂಡುವ ಗೌರವದಲ್ಲಿದೆ, ಪರಂಪರೆಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಡುವ ಮೌಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿದೆ.
ಈ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ನಾವೇ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ, ನಾಳೆಯ ಸಮಾಜ ಹೆಚ್ಚು ಸರಳ, ಸಾರ್ಥಕ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
"ಸರಳತೆಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ, ನಮ್ರತೆಯೇ ಮಹತ್ವ" - ಈ ತತ್ವವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಶಾಲು-ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ಭಾರದಿಂದ ಮುಕ್ತರಾಗಿ, ನಿಜವಾದ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಕಲ್ಯಾಣದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯೋಣ.
ಈ ಲೇಖನವು ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಚಿಂತನೆಯ ವಿಷಯ. ನೀವೂ ಈ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸಹಭಾಗಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಮಾಜವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸೋಣ.