ಭಾರತದ ನಾಣ್ಯಗಳ ವಿಧಗಳು : ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಯಾವೆಲ್ಲ ಚಿನ್ಹೆಗಳಿರುತ್ತವೆ ಗೊತ್ತೆ?

~ಡಾ ರವಿಕಿರಣ ಪಟವರ್ಧನ

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

1️⃣ ನಿಯಮಿತ ವಹಿವಾಟಿನ ನಾಣ್ಯಗಳು (Regular Circulation Coins)
ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ದಿನನಿತ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುವ ನಾಣ್ಯಗಳು. ಕಾನೂನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಿರುವ ಚಲಾವಣೆ ನಾಣ್ಯಗಳು.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಮೌಲ್ಯಗಳು: ₹20 ನಾಣ್ಯ (ಬೈ-ಮೆಟಲ್, 12 ಅಂಚುಗಳು), ₹10 ನಾಣ್ಯ (ಬೈ-ಮೆಟಲ್), ₹5 ನಾಣ್ಯ, ₹2 ನಾಣ್ಯ, ₹1 ನಾಣ್ಯ, 50 ಪೈಸೆ ನಾಣ್ಯ
ಲೋಹಗಳ ವಿಧಗಳು: ಫೆರಿಟಿಕ್ ಸ್ಟೇನ್‌ಲೆಸ್ ಸ್ಟೀಲ್, ನಿಕಲ್ ಬ್ರಾಸ್, ಬೈ-ಮೆಟಲ್ ಮಿಶ್ರಲೋಹಗಳು
ವಿಶೇಷತೆಗಳು: ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿನ್ಯಾಸ, ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಬಳಕೆಗೆ ಮಹಾ ಉತ್ಪಾದನೆ, ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ ಮಿಂಟ್‌ಗಳು ತಯಾರು ಮಾಡುತ್ತವೆ

2️⃣ ಸ್ಮಾರಕ ನಾಣ್ಯಗಳು (Commemorative Coins – Legal Tender)
ಇವು ಸರ್ಕಾರವು ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ನಾಣ್ಯಗಳು: ಜಯಂತಿಗಳು, ಜನ್ಮ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಘಟನೆಗಳು, ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸ
ಲಕ್ಷಣಗಳು: ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ (Legal Tender) ಆದರೆ ಬಹುಪಾಲು ನಾಣ್ಯಗಳು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂತಹ ಮೌಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಬರುತ್ತವೆ: ₹5, ₹10, ₹20, ₹50, ₹75, ₹100, ₹125, ₹150, ₹250, ₹300, ₹350, ₹500, ₹1000
ಉದಾಹರಣೆಗಳು: ಗಾಂಧೀಜಿ 150 ವರ್ಷ ನಾಣ್ಯ, ಅಯೋಧ್ಯಾ ರಾಮಮಂದಿರ ₹100 ನಾಣ್ಯ, RBI 75 ವರ್ಷ ಸ್ಮಾರಕ, ಸಂಸತ್ತು 125 ವರ್ಷ ನಾಣ್ಯ, RSS ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ₹150 ನಾಣ್ಯ

3️⃣ ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿ ನಾಣ್ಯಗಳು (Gold & Silver Proof / UNC Coins)
ಇವು  ಸಂಗ್ರಾಹಕರಿಗಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ನಾಣ್ಯಗಳು.
ಬಂಗಾರದ ನಾಣ್ಯಗಳು: ವಿಶೇಷ ಸ್ಮಾರಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ, ಸಾಮಾನ್ಯ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ, 22k ಅಥವಾ 24k ಶುದ್ಧತೆ, ಸೀಮಿತ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಸರ್ಕಾರದ ಮಿಂಟ್‌ಗಳು ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ
ಬೆಳ್ಳಿ ನಾಣ್ಯಗಳು: ವಿವಿಧ ಶುದ್ಧತೆ (50%, 80%, 90%, 99.9%). ಬಳಸುವ ಸಂದರ್ಭಗಳು - ಜಯಂತಿಗಳು, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು, ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ಸರ್ಕಾರಿ ಘಟಕಗಳ ಸ್ಮಾರಕಗಳು
ಲಕ್ಷಣಗಳು: Proof Quality (ಕನ್ನಡಿ ಹೊಳಪು), UNC (Uncirculated ), IG Mint / SPMCIL ಮೂಲಕ ಮಾರಾಟ

4️⃣ ಸ್ಮರಣಿಕೆ / ಸುವೆನಿರ್ ನಾಣ್ಯಗಳು (Souvenir Coins / Medallions)
ಇವು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣವಲ್ಲ — ಕೇವಲ ಸ್ಮರಣಿಕೆ ಅಥವಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ.
ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವವರು: ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು / ಮಠಗಳು, ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಉತ್ಸವಗಳು (ದೀಪಾವಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾಣ್ಯಗಳು), ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಗಿಫ್ಟ್ ನಾಣ್ಯಗಳು
ಲೋಹಗಳು: ಬ್ರಾಸ್, ಕಾಪರ್, ಗೋಲ್ಡ್-ಪ್ಲೇಟೆಡ್, ಸಿಲ್ವರ್-ಪ್ಲೇಟೆಡ್, ಕೆಲವೆಡೆ ಶುದ್ಧ ಬೆಳ್ಳಿ / ಬಂಗಾರ
ಲಕ್ಷಣಗಳು: ಮೌಲ್ಯ (₹) ಮುದ್ರಣೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಧಾರ್ಮಿಕ / ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ / ಅಲಂಕಾರಿಕ
ಉದಾಹರಣೆಗಳು: ತಿರುಪತಿ ಬಾಲಾಜಿ ಮೆಡಲಿಯನ್, ISKCON ಕೃಷ್ಣ ಮೆಡಲ್, ದೀಪಾವಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ಗಣೇಶ ಬೆಳ್ಳಿ ನಾಣ್ಯಗಳು

ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಮುಖ್ಯ ಎಚ್ಚರಿಕೆ!
🔴 ಗೊಂದಲ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ: ಸ್ಮಾರಕ ನಾಣ್ಯಗಳ ನಿಜವಾದ ಬೆಲೆ
ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಜನರು ಕೇಳುವ ಪ್ರಶ್ನೆ: "ಸರ್ಕಾರ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಹೊಸ ನಾಣ್ಯ ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ?"
ಸಮಸ್ಯೆ ಏನು? ದೂರದರ್ಶನ/ಸುದ್ದಿಗಳಲ್ಲಿ ನಾಣ್ಯ ಬಿಡುಗಡೆ ಸಮಾರಂಭ ನೋಡಿರುತ್ತಾರೆ. "ಸರ್ಕಾರಿ ನಾಣ್ಯ" ಅಂದರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ನಿಜವಾಗಿ: ಇವು ಸಂಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ನಾಣ್ಯಗಳು — ಸಾಮಾನ್ಯ ಚಲಾವಣೆಗೆ ಅಲ್ಲ!

📍 ನಿಜವಾದ ಉದಾಹರಣೆ: RSS ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ನಾಣ್ಯ
ಮುಖಬೆಲೆ (Face Value): ₹150
ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಿಂಟ್‌ನಿಂದ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ: ಸುಮಾರು ₹10,000 ❗
ಯಾಕೆ ಇಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸ? ಬೆಳ್ಳಿ ಲೋಹದ ಬೆಲೆ (ಶುದ್ಧ ಬೆಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರು), Proof Quality (ಕನ್ನಡಿಯಂತಹ ಹೊಳಪು, ವಿಶೇಷ ಮುದ್ರಣ), ಸೀಮಿತ ಸಂಖ್ಯೆ (ಕೆಲವೇ ಸಾವಿರ ಉತ್ಪಾದನೆ), ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮೌಲ್ಯ (ಸಂಗ್ರಾಹಕರಿಗಾಗಿ ವಿಶೇಷ), ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ + ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್ (ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಪ್ರಸ್ತುತಿ)

🚫 ಸಾಮಾನ್ಯ ತಪ್ಪು ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳು
ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ: "₹150 ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿ ₹150 ಕೊಟ್ಟು ಪಡೆಯಬಹುದು"
ನಿಜವಾದ ವಾಸ್ತವ: ಇದು ಸಂಗ್ರಾಹಕರ ನಾಣ್ಯ — ಮಿಂಟ್‌ನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯ
ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ: "ಸರ್ಕಾರ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದು = ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ"
ನಿಜವಾದ ವಾಸ್ತವ: ಹೆಚ್ಚಿನವು ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ
ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ: "ಮುಖಬೆಲೆ = ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ"
ನಿಜವಾದ ವಾಸ್ತವ: ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ ಮುಖಬೆಲೆಗಿಂತ 10-100 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು
ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ: "ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದರೆ ದೊರಕುತ್ತದೆ"
ನಿಜವಾದ ವಾಸ್ತವ: SPMCIL ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಖರೀದಿ

💡 ಸ್ಮಾರಕ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಖರೀದಿಸುವುದು?
ಅಧಿಕೃತ ಮಾರ್ಗಗಳು:
1. SPMCIL ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ (Security Printing and Minting Corporation of India Limited) — www.spmcil.com — ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬುಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಹೋಮ್ ಡೆಲಿವರಿ
2. ಸರ್ಕಾರಿ ಮಿಂಟ್‌ಗಳು (ನೇರ ಭೇಟಿ) — ಮುಂಬೈ ಮಿಂಟ್, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ಮಿಂಟ್, ಹೈದರಾಬಾದ್ ಮಿಂಟ್, ನೋಯ್ಡಾ ಮಿಂಟ್
3. ವಿಶೇಷ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು / ನುಮಿಸ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಮೇಳಗಳು
📊 ಬೆಲೆ ತುಲನೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು
RSS ಶತಮಾನೋತ್ಸವ — ಮುಖಬೆಲೆ: ₹150 | ನಿಜವಾದ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ: ~₹10,000 | ಲೋಹ: ಶುದ್ಧ ಬೆಳ್ಳಿ (Proof)
ರಾಮಮಂದಿರ — ಮುಖಬೆಲೆ: ₹100 | ನಿಜವಾದ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ: ~₹7,500 | ಲೋಹ: ಬೆಳ್ಳಿ
ಗಾಂಧೀ 150 ವರ್ಷ — ಮುಖಬೆಲೆ: ₹150 | ನಿಜವಾದ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ: ~₹12,000 | ಲೋಹ: ಬೆಳ್ಳಿ (Proof)
ಸ್ಟೀಲ್ ಸ್ಮಾರಕ — ಮುಖಬೆಲೆ: ₹10 | ನಿಜವಾದ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ: ₹10 | ಲೋಹ: ಸ್ಟೀಲ್ (ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ)

✅ ಒಟ್ಟು ಸರಳ ವರ್ಗೀಕರಣ
ನಿಯಮಿತ ನಾಣ್ಯಗಳು — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಹೌದು | ಲೋಹ: ಸ್ಟೀಲ್ / ಬ್ರಾಸ್ / ಬೈ-ಮೆಟಲ್ | ಬಳಕೆ: ದೈನಂದಿನ ಬಳಕೆ | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು / ಅಂಗಡಿಗಳು
ಸ್ಮಾರಕ (ಸರ್ಕ್ಯೂಲೇಟಿಂಗ್) — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಹೌದು | ಲೋಹ: ಸ್ಟೀಲ್ / ಬ್ರಾಸ್ | ಬಳಕೆ: ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭ | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಲ್ಲಿ
ಸ್ಮಾರಕ (ಪ್ರೂಫ್ / UNC) — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಹೌದು | ಲೋಹ: ಬೆಳ್ಳಿ / ಬಂಗಾರ | ಬಳಕೆ: ಸಂಗ್ರಹಕರು | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: SPMCIL ಮಾತ್ರ ❗
ಬಂಗಾರ ನಾಣ್ಯಗಳು — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಹೌದು | ಲೋಹ: 22k/24k ಬಂಗಾರ | ಬಳಕೆ: ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಸಂಗ್ರಹಣೆ | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: ಮಿಂಟ್‌ಗಳು / SPMCIL
ಬೆಳ್ಳಿ ನಾಣ್ಯಗಳು — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಹೌದು | ಲೋಹ: 80%–99.9% ಬೆಳ್ಳಿ | ಬಳಕೆ: ಸ್ಮಾರಕಗಳು | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: ಮಿಂಟ್‌ಗಳು / SPMCIL
ಸುವೆನಿರ್ ನಾಣ್ಯಗಳು — ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಣ: ಇಲ್ಲ | ಲೋಹ: ಮಿಶ್ರಲೋಹ/ಪ್ಲೇಟೆಡ್ | ಬಳಕೆ: ಧಾರ್ಮಿಕ / ಉಡುಗೊರೆ | ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ: ದೇವಸ್ಥಾನ / ಖಾಸಗಿ

ನಾಣ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಹಕರಾಗುವ ಮೊದಲು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಿ:
ಮುಖಬೆಲೆ ≠ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ (ಸಂಗ್ರಾಹಕ ನಾಣ್ಯಗಳಿಗೆ)
ಚಲಾವಣೆ ನಾಣ್ಯ ≠ ಸಂಗ್ರಾಹಕ ನಾಣ್ಯ (ಗೊಂದಲ ತಪ್ಪಿಸಿ)
ಸರ್ಕಾರಿ ಬಿಡುಗಡೆ = SPMCIL ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ (ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ)
ಬೆಳ್ಳಿ/ಬಂಗಾರ ನಾಣ್ಯ = ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆ (ಲೋಹ + ಕೆಲಸದ ಮೌಲ್ಯ)
5. ಸೀಮಿತ ಸಂಖ್ಯೆ = ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ (ತ್ವರಿತ ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತದೆ)

⚡ ಎಚ್ಚರಿಕೆ:
ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಜನರು ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನಾಣ್ಯ ಬಿಡುಗಡೆ ಸಮಾರಂಭ ನೋಡಿ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಆ ನಾಣ್ಯ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಸ್ಮಾರಕ ಬೆಳ್ಳಿ/ಬಂಗಾರ ನಾಣ್ಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಮಿಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು SPMCIL ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಖರೀದಿಸುವ ಮೊದಲು ನಿಜವಾದ ಬೆಲೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಿ!

📞 ಅಧಿಕೃತ ಮಾಹಿತಿ:
SPMCIL: www.spmcil.com
ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್: www.rbi.org.in