ವೈನ್, ಬಿಯರ್ ಬಾಟಲಿಗಳ ದುರಂತ: ನಮ್ಮ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ “ಮೌನ ವಿಷ”

✍️ ಡಾ. ರವಿಕಿರಣ ಪಟವರ್ಧನ

***********************

ಬಾಟಲಿ ಕಸದ ವಿಸ್ಫೋಟ – ಪ್ರಕೃತಿಗೆ ನೋವು!

ಯಾವ ಊರಿಗೆ ಹೋದರೂ, ಯಾವ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಕ್ಕೆ ಹೋದರೂ ಅಥವಾ ಕಾಡಿನ ಮಧ್ಯದ ಪ್ರಕೃತಿ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿದರೂ — ಅಲ್ಲಿನ ದೃಶ್ಯ ಈಗ ಕೇವಲ ಹಸಿರು ಗಿಡಗಂಟುಗಳದ್ದಲ್ಲ.
ನಮ್ಮನ್ನು ಮೊದಲು “ಸ್ವಾಗತಿಸುವುದು” ಖಾಲಿ ವೈನ್ ಮತ್ತು ಬಿಯರ್ ಬಾಟಲಿಗಳೇ!

ನಗರದ ಪಾರ್ಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ, ಮೈದಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳಗಳ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾಗಿ ಬಿದ್ದಿರುವ ಈ ಬಾಟಲಿಗಳು, ಕೇವಲ ಅಸಹ್ಯ ದೃಶ್ಯವಲ್ಲ — ಅವು ನಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಎಸೆದ ಮೌನ ವಿಷದ ಬಾಣಗಳು!

ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಚರಂಡಿಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ನೆರೆ ಮತ್ತು ರೋಗಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವಂತೆ, ಗ್ಲಾಸ್ ಬಾಟಲಿಗಳೂ ಹೊಸ ತಲೆನೋವುಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ಈ ಕುರಿತು ಸರ್ಕಾರವು “ಬಾಟಲಿ ಮುಕ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ” ಎಂಬ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.

🌿 ಒಂದು ಪ್ರೇರಣಾದಾಯಕ ನೆನಪು

ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಈಗಿನ ಶಿರಸಿಯ ಓಮಿ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್‌ನ ಮಾಲೀಕರಾದ ಮಧುಕೇಶ್ವರ ಹೆಗಡೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರು ಸೇರಿ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡದ ಕೆಲವು ಪರಿಸರ ಪ್ರವಾಸಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛತೆ ಅಭಿಯಾನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಾಟಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಅಭಿಯಾನ ನಡೆಸಿದರು.

ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಧುಕೇಶ್ವರ ಹೆಗಡೆ ಅವರು ನನಗೆ ಹೇಳಿದರು —

> “ಇಲ್ಲಿರುವ ಗಿಡಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾಟಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಬಹುದು ಅನಿಸ್ತಾ ಇದೆ, ಡಾಕ್ಟರ್!”

ಆ ಮಾತು ಇಂದಿಗೂ ನನ್ನ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಮೊಳಗುತ್ತದೆ.
ಅವರು ಹೇಳಿದ ಆ ವ್ಯಂಗ್ಯದಲ್ಲೇ ಅಡಗಿದೆ ಒಂದು ತೀವ್ರ ಸತ್ಯ — ನಾವು ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಎಷ್ಟು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ವರ್ತಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದರ ಕನ್ನಡಿ.

ಆ ದಿನದ ಆ ಅಭಿಯಾನದಿಂದಲೇ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಚಾರ ಹುಟ್ಟಿತು —
"ಬಾಟಲಿ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ – ಪರಿಸರ ಉಳಿಸುವ!"
ಇದು ಕೇವಲ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಕೊಡುವ ಹಸಿರು ಭವಿಷ್ಯದ ಬೀಜ. 🌱
⚠️ ಪರಿಸರದ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಹಾರ (Silent Hazard)ಶಾಶ್ವತ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಬಂಡಾರ
ಗ್ಲಾಸ್ ಬಾಟಲಿಗಳು ನಾಶವಾಗಲು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳು ಬೇಕು. ಇವು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತ ಕಸದ ತೊಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ.
💧 ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಹಂತಕ
ಬಾಟಲಿಗಳನ್ನು ಚರಂಡಿ ಅಥವಾ ಗಟಾರಗಳಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುವುದರಿಂದ ನೀರಿನ ಹರಿವು ತಡೆದು, ನೆರೆ, ಸೊಳ್ಳೆ ಹುಟ್ಟಿಕೆ, ಡೆಂಗ್ಯೂ ಮತ್ತು ಮಲೇರಿಯಾ ರೋಗಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತವೆ.

🩸 ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಅಪಾಯ
ಒಡೆದ ಗಾಜಿನ ಚೂರುಗಳು ಜನರಿಗೆ, ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಸ್ವಚ್ಛತಾ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಗಂಭೀರ ಗಾಯ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ.
✅ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಪರಿಹಾರ: ಠೇವಣಿ–ಮರುಪಾವತಿ ಯೋಜನೆ (Deposit–Return Scheme)
ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಹಾರವೆಂದರೆ —
"ಬಾಟಲಿ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ, ರಿಯಾಯಿತಿ ಪಡೆಯಿರಿ!"

ಸರ್ಕಾರವು ಇದನ್ನು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೊಸ ಕ್ರಾಂತಿ ಆರಂಭವಾಗಬಹುದು.

ಬಾಟಲಿ ಪ್ರಕಾರ    ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಠೇವಣಿ ಮೊತ್ತ    ಗ್ರಾಹಕರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ

ವೈನ್ / ಬಿಯರ್ ಬಾಟಲಿ    ₹25 – ₹50    ಠೇವಣಿ ಮರುಪಾವತಿ ಅಥವಾ ರಿಯಾಯಿತಿ
ಠೇವಣಿ ಮೊತ್ತ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದಷ್ಟೂ ಜನರು ಬಾಟಲಿಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಲು ಉತ್ಸಾಹ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ.

🌍 ವಿದೇಶಗಳ ಯಶಸ್ಸಿನ ಮಾದರಿ
ಜರ್ಮನಿ, ನಾರ್ವೆ ಮತ್ತು ಸ್ವೀಡನ್ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ‘Pfand’ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ.
ಅಲ್ಲಿ 90%–95% ಬಾಟಲಿಗಳು ಮರುಬಳಕೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತವೆ.
Reverse Vending Machine (RVM) ಯಂತ್ರಗಳು ಬಾಟಲಿಯನ್ನು ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಠೇವಣಿಯನ್ನು ಹಣ ಅಥವಾ ಪಾಯಿಂಟ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಕ್ಷಣ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುತ್ತವೆ.
ಈ ಮಾದರಿ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೂ ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯ.

🏛️ ಸರ್ಕಾರದ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಬದ್ಧತೆ

ಎಲ್ಲಾ ಬಾರ್‌ಗಳು, ಮಳಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಟಲಿ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಬೇಕು.
QR ಕೋಡ್ ಟ್ರ್ಯಾಕಿಂಗ್: ಪ್ರತಿ ಬಾಟಲಿಯ ಮೇಲೂ QR ಕೋಡ್ ಮುದ್ರಿಸಿ ಅದರ ಪಥವನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು.
ಡಿಜಿಟಲ್ ಠೇವಣಿ ಮರುಪಾವತಿ: ಮೊಬೈಲ್ ಆಪ್ ಮೂಲಕ ಠೇವಣಿ ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಾಲೆಟ್‌ಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.
ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ: ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂಸಹಾಯ ಸಂಘಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಮೊಬೈಲ್ ವಾಹನಗಳು.
ಜಾಗೃತಿ: ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಪರಿಸರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಬೇಕು.

⚖️ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿ
ಬಾಟಲಿ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದ ಮಳಿಗೆಗಳಿಗೆ ಭಾರೀ ದಂಡ.
ತಯಾರಕರಿಗೆ Extended Producer Responsibility (EPR) ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 70% ಬಾಟಲಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಗುರಿ, ನಂತರ ಕ್ರಮೇಣ 95% ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಗುರಿ.

💚 ಬಹುಮುಖ ಲಾಭಗಳು

🌱 ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭ: ಗ್ಲಾಸ್ ಮರುಬಳಕೆಯಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಉಳಿತಾಯ.
💧 ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ: ಚರಂಡಿ ತಡೆ ಕಡಿಮೆಯಿಂದ ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ.
🌳 ಪರಿಸರ ಸ್ವಚ್ಛತೆ: ರಸ್ತೆ, ನದಿ ಮತ್ತು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಟಲಿ ಕಸದ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆ.
🤝 ನಾಗರಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿ: ದಂಡಕ್ಕಿಂತ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಮೂಲಕ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಬದಲಾವಣೆ.

🚨 ನಿಜವಾದ ಸವಾಲುಗಳು
ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಕೊರತೆ.
ಸಣ್ಣ ಮಳಿಗೆದಾರರಿಗೆ RVM ಯಂತ್ರದ ವೆಚ್ಚ ಭಾರ.
ಜನರ ನಡವಳಿಕೆ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರ–ಉದ್ಯಮ–ಸಮಾಜ ಸೇರಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರೆ, ಈ ಸವಾಲುಗಳು ಅವಕಾಶಗಳಾಗಬಹುದು!

ಬಾಟಲಿ ಕಸವು ನಮ್ಮ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ವಿಷವಾಗದಿರಲಿ!
ಒಂದು ಬಾಟಲಿ ಹಿಂತಿರುಗಿಸಿ – ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಕಡೆಗೆ.
ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಠೇವಣಿ–ಮರುಪಾವತಿ ನೀತಿಯನ್ನು ತಕ್ಷಣ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ,
ಸ್ವಚ್ಛ ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನಸನ್ನು ನಿಜಗೊಳಿಸಲಿ!